Небојша Лапчевиќ

НОСИТЕЛ НА БУРИ

Беше студен и прилично тврд, беше јарбол. Тој беше маскиран како Посејдон, оној што носи бури и земјотреси. Додека беснеат водените бранови, татнат бранови и низ тие влакнести гради. Цврсто ги зарив прстите со острите надградени нокти, на левата страна од неговите бутови, во неговото мускулесто ткиво како во чиста глина. Лежев во креветот како нимфа загледана во бескрајните височини на сводовите, и чекав, додека морав да чекам. Затоа што јарболот кога еднаш е кренат, не престанува да биде јарбол, додека не го урне истиот оној што го кренал. Јас го кренав. Истегни се, јарболу, со сета своја должина, на сите четири ветрови што како ѕид ги држат сите четири страни од светот.

Можам да го чујам, внимателно го слушам, чкрипењето на влезната врата. Зошто не била заклучена? Сега веќе исплашена, се обидувам да го разбудам мажот, оној истиот што се тресеше и диво управуваше со мене. Малку се подисправив и полека се приближив до прозорецот. Погледнувајќи ја патеката забележав влажни траги од боси стапала што водеа се до крајот на дворот. Арно ама во видокруг немаше никого. Повторно се обидував да го разбудам мажот, ужасно рчешe, но безуспешно... Притрчав кон другиот прозорец и ја ставив раката на стаклото, уште некое време гледав и ослушнував. Го проверив клучот и дополнително го ставив резето, вратата беше заклучена. И чкрипењето на вратата престана. Се обидував повторно да заспијам, се превртував час на грб, час на страна. Испотеното и врело тело на мажот ми зрачеше од неговата страна на креветот. Отворената уста со долгиот јазик изгледаше како отворениот шлиц од гаќите „харашовки“ што едноставно ги обожаваше. Од служењето војска на Бриони, како што тој шеретски зборуваше: „тие памучни гаќи или сега веќе боксерки домаќинки, ми прираснаа за срцето и моето тело“. Месечината сето тоа го осветлуваше некако неусогласено, неговата бушава коса, дивите екстремитети, сметајќи ја тука и неговата крива ранета нога. Тој никогаш не сакаше да признае дали самиот се застрелал со пушката или пак некој пријател го сторил тоа, случајно или намерно. Тоа никогаш не беше дискутирано.

Престанав да го туркам и тресам, мажот едноставно веќе беше на трето небо. Повторно се слушна чкрипењето на вратата, од почетокот на еднакви тивки а потоа на неподносливо силни и хаотични интервали. Станав и ја облеков домашната наметка од свила со жакар апликации, ама, кога се видов во огледалото, сфатив дека таа не е потребна, решително ја фрлив на подот, наеднаш бев охрабрена со својот блескаво блуден изглед, некаде имав прочитано дека денес во мода се природни цицки, влакненца под пазувите и на нозете, сосема природно... Но сепак, бев задоволна со својата „vintage“ депилирана варијанта на телото, што беше проѕирно розова по боја...

И, вратата сама се отклучи и се отвори ширум. Во далечината видов непознат човек, ќе го наречеме Непредвидливиот, кој тукушто излезе од својата штала, па прво оседла силен црн пастув, а потоа и бела ждребица со проѕирно розов задник. Со рацете поминав преку моите мазни гради, и ја распуштив косата кон ветрот што креваше се пред себе. Пред да се качам на коњот, сакав да го запрашам „Каде јаваме?“ Непредвидливиот не рече ништо, само помина со раката преку челото, подобро ја намести црно-црвената капа и погледна кон налетите од ветар што креваа сè. А можеше да рече „Тоа никој не го знае... Сонот е една пуста и нејасна полјана... Далеку, далеку кон врвот...“ Искачувајќи се кон врвот, почувствував дека мојата цел е далечината.

Околу нас лазат пијавиците на времето... Неколку такви пијавици во примордијалната супа од вода понесов во тегла од кисели краставички, како спомен на Непредвидливиот.

Црниот пастув што мирисаше на морска сол скокна на белата ждребица влажејќи ѝ го вратот со потоци од лиги. Претходно, тие се грчеа и плискаа со јазиците преку отечените „месести“ алатки на страста. Тие фрчеа и ржеа стоејќи на задните нозе: Ние сме слободни коњи! Земјата одекнува! Ние сме слободни! Таа прска на сите страни под налетот на хтонските сили. Исполнувајќи ги сите шуплини во сувата земја, потоците ги поплавуваа сите бавчи што ја славеа љубовта. Црниот коњ со бел белег, потполно побели... Дали со белината го постигна совршенството? Звукот од тешките копита сè уште одѕвонува...

Како бујна бавча го чувствував мојот кревет, ги чувствував влажните покривачи, постелата што беше навикната на срамотна работа. Чкрипењето на вратата повеќе не ми пречеше. Не ми пречеше ниту мојот маж што имаше цврст и леплив сон. Само цвокна и зачкрипи со забите како да сакаше да џвака тутун, можеби вака се „комирал“ поради аромата на кубанскиот квалитет на „Кохиба“.

Решив, нека остане вака, утре ќе му признаам сè. Конечно сакам да заспијам. Се завртев на едната страна, се завртев на другата страна, се завртев на третата страна. Ни самата не знам од каде дошле сите оние пијавици по ѕидовите и таванот. Мажот беше, маскиран како Посејдон, којшто подигна бура. И самата пијавица некако се закачи во неговото грло и се мачеше. А тој беше студен и тврд, како јарбол.

Лежев во креветот како нимфа загледана во бескрајните височини на сводовите, и чекав, додека морав да чекам.

Превод: Милан Велкоскиstrong>

Хана Корнети

КОСА

Има еден вид стол, на кој кога и да седнам се чувствувам како да ми следуваат цигара, оброк по желба и последни зборови.
Моето прво искуство со фризери беше негативно, најавувајќи ја природата на нашето понатамошно коегзистирање. Имав три години и мајка ми, без да ме консултира, беше решила да си ја скрати долгата, убава коса, обично фатена во пунџа. Таа вечер, без никаква најава, се врати дома со сосема кратка коса.
„Не те сакам! Грда си!“ ѝ реков.
Каков мал ѕвер.
А сепак, имам слики од таа фризура, и искрено? Ужасна е. Од сите можни варијации на кратка коса, фризерката на мајка ми ѝ ја протнала најлошата. Личеше на лижавче на кое налепиле кратки игли од сите страни. Не се сече така цврстото влакно на мајка ми!
Кога бев мала, станував од секој фризерски стол во солзи. Кога пораснав, менував фризери цело време надевајќи се дека ќе го најдам тој, еден, мојот сродна-душа-фризер, кој ќе ми ја даде совршената фризура што толку ја посакував.
Но патот до мојата сродна душа беше поплочен со разочарувања. До толку ме промашуваа, колку и да им покажував слики и им објаснував и им цртав, што почнав на фризер да одам со креда. Со кредата цртав на косата, како шивачка, до каде сакам да ми ја скратат, каде смее да има степен, и така натаму. Но и покрај тоа, од секој фризерски салон излегував унаказена.
Последната фризерка, која доби јасни инструкции колку и каде да скрати, инсистираше на малку степен, поубаво ќе паѓа, што, повторно, ми ја уништи косата. Изгледаше како глувци да ми ја гризале дур сум спиела. Три дена по ред, со рачно огледало и пар ножици пред големото огледало во вецето, стоев гола за да не ми се налепат влакна на алиштата и пробував да си ја средам ужасната фризура.
Но, овој пат, решив да не ја оставам работата тукутака. Решив дека нема повторно да бидам фина. Ако не покажеш заби, никој нема да сфати дека знаеш да гризнеш. Прво, на фризерката ѝ го пратив видеото од „Флибег“ каде што Клер е жртва на лоша фризура и се жали дека личи на молив. Фризерката ми одговори hahaha. Потоа, во гнев каков што никогаш претходно не сум осетила, ѝ пишав:
„Не требаше степенот.“
„hahaаа ajde koga ke porasne ke ja izramnime“
„Ама идејата беше да ја пуштам да порасне малку.“
„...“
„изгледа ужасно“
„...“
„извини ама сериозно ми ја заеба косата“

„...”
„Ана?“
Но веќе пораките не стигнуваа до неа. Со други зборови, тука некаде Ана ме блокна.
Главата ми чуреше од лошата фризура како оџак во зима, ама и ми беше новооткриен успех во животот толку да ѝ се качам на глава на фризерка што ми го блокира бројот.
Се зареков дека никогаш повеќе во животот нема да одам на фризер. Размислував да ѝ оставам лоша рецензија на Гугл, ама не се наканив. Малку ми беше ебавање. Луѓе како мене се проблемот, помислив, што други страдаат.

Елена Алексиева

ЧИТАТЕЛСКА ГРУПА 31

Ако сакате да се откажете на страницата триста шеесет и осум, мора да престанете. Не, не се откажувајте. Само застанете. Веднаш. Во средината на зборот, ако таму сакате да ја фрлите проклетата книга. Или, во најмала рака, набрзина да зачкртам погубна, погубна приказна за уште еден автор што се самозаборава. Или веднаш да поднесете оставка, да најдете нешто друго подносливо за кое нема да ви биде потребен овој монструозен напор, од ден на ден.

Секогаш застанувам без воопшто да се мачам да размислувам за тоа што ја поттикна мојата нервоза или иритација. Си правам чај. Правам неколку лесни вежби за подобрување на циркулацијата. Понекогаш земам лекови за смирување, но не премногу. Мислам на среќните години кога ќе се пензионирам и никогаш, никогаш веќе нема да читам. Но, дотогаш има уште многу време.

Се разбира, има книги што сакам не само да ги фрлам туку и да ги искинам на парчиња. Или полека да ги излупам, страница по страница. Замислувам како завиткувам свежи, сè уште крвави котлети во нив. На нив исеков зеленчук. Ги фрлам во тоалет и испуштам вода. Книги што воопшто немаат право да бидат книги, иако не знам што значи тоа овие денови ... Некогаш толку многу го сакав читањето, што сонував, колку и да изгледаше тогаш невозможно, да заработувам за живот со читање. Не, не за да бидам критичар или да пишувам кратки, надуени рецензии на весници, туку да бидам читател. Да знаев тогаш дека соништата може да се остварат, ќе бев многу повнимателна ‒ ќе сонував, на пример, да станам секретарка. Најобична секретарка што совесно си ги извршува обврските, која навечер, кога ќе дојде дома, не ја чека страшно купче томови што сè уште мирисаат на хартија и неисушено мастило. Но, не ‒ затоа што отсекогаш сум ја ценела својата слобода премногу, и со премногу лекомислена страст сум ги бранела и најбезначајните интелектуални задоволства (никогаш не сум стигнала подалеку од нив) ‒ ете, јас сум казнета. Јас сум читател. Професионален читател, вработен во Читателска група 31, а таа, пак, е подредена на одделението Аналитичко читање и авторска контрола при Министерството за култура. Мојата плата е скромна, но доволна. Отсекогаш сум трошела најмногу пари на книги, па сега кога ги добивам бесплатно, можам дури и да се расфрлам со сѐ друго што ме исполнува со нежно, заслужено задоволство. Имам мал стан на еднаква оддалеченост и од центарот на градот и од периферијата. Би рекла дека неговата диспозиција е совршена за човек со мои ставови. Го спомнувам затоа што единствената добра работа во мојата работа е што можам да ја работам дома. Понекогаш распоредот ми е толку густ, што не излегувам од дома со недели. Книгите пристигнуваат по курир, кој по истекот на рокот за соодветната нарачка доаѓа да ги врати во Министерството, заедно со папката со извештаи што сум ги подготвила. Се случува, ако курирот е пристоен, а јас сум премногу зафатена, да го замолам да ми купи некои ситни производи по пат. Меѓутоа, ништо сериозно, бидејќи неговата работа и онака бара огромен физички напор ‒ понекогаш тој разнесува по сто или повеќе тома на грбот. Затоа барам од него многу мали услуги. На пример, да ми купи кибрит. Или супа во прав. Или кесичка чај ако сум стигнала до страницата триста шеесет и осум и ми снема од мојот.

Всушност, целосното име на Групата 31 е Група за читање мајчина литература (романи). Според нумерацијата донесена во нашето одделение, таа е последна на листата. Последно на место, но не по важност, како што сака да истакнува нашиот директор кога несмасно се обидува да нѐ мотивира да работиме повеќе од она што е предвидено во годишниот план. Повеќе од потребно, можам да додадам. Постои една голема, основна поделба меѓу групите за читање: групи за странска литература и групи за домашна литература. Оттаму, групите за странска литература се поделени по јазик, а во секој јазик има, соодветно, група поезија, група раскази и група романи. Истото тоа важи и за групите за домашна литература. Нормално, колку и да сме тесно специјализирани, понекогаш мораме да преземеме необични задачи, како што се читање експериментални дела и драма, за кои не постојат посебни групи. Овие дополнителни нарачки се плаќаат посебно, според распоредот за такси одобрен од самиот министер. Непотребно е да се каже дека таксите се номинални. Во споредба со добрата волја на која непроменливо почива нашата работа, тие се големо ништо. Затоа што добрата волја на читателот е бесконечна.

Лидија Димковска

ЕДИНСТВЕН МАТИЧЕН БРОЈ

(извадок)

Татко ми можеби секој ден мислел и на своите родители и на брат му, а и на сето она што го оставил во куќата. Можеби на грамофонот што го купил од првата плата како домар во хотелот, прашувајќи се и одговарајќи си истовремено дека неговите родители и брат му сигурно не го зеле со себе, зашто не им се чинел најнужен на светот. Луѓето оставиле пари, автомобили, фотографии, излегле тукуречи по гаќи и влечки во таа пеколна жештина, а не пак да носат грамофони. Сигурно ни самиот не би го зел, но плочата во него со гласот на Микалис Виоларис, неа би ја зел, таа тогаш можеби би му се чинела најнужна на светот, плочата што сигурно ја слушал кога се враќал од работа откако се вљубил во мајка ми. Или можеби таа плоча ја слушале неговите, на семејните прослави? Така си фантазирав, бидејќи татко ми имаше само една грамофонска плоча, од Микалис Виоларис, што ја слушаше понекогаш, неколкупати годишно, кога беше сам дома. Еднаш, кога влегов во станот и го запалив светлото во ходникот, го зачув гласот на пејачот и имав чувство дека пее во нашата трпезарија, а не од грамофонската плоча. Штом ќе видеше дека се запалило светлото во ходникот, татко ми веднаш го исклучуваше грамофонот, па така направи и тогаш. Кога влегов во трпезаријата тој само што тргнуваше да излезе, промрморувајќи „Дојде ли?“

Понекогаш си ја пуштав плочата кога бев сама и тие мигови ми беа најразузданите што ги паметам: се вртев низ станот во транс слушајќи го Микалис Виоларис и отворајќи ја фиоката во која стоеја пасошите на татко ми, под сметките за струја, вода и телевизија. Секогаш одново го прелистував кипарскиот, а потоа го споредував со неговиот југословенски и со македонскиот пасош, секој важечки десет години, сите слични меѓу себе. Но едно нешто немаше во кипарскиот: единствениот матичен број на граѓанинот. Еден ист број имаше во двата југословенски и во сите македонски пасоши на татко ми, само во кипарскиот го немаше. Тогаш не знаев дека само Југославија, а пoдоцна и рeпубликите што станаa независни, имаат единствен матичен број на граѓанинот, воведен три години по пристигнувањето на татко ми, кога и го добил југословенското државјанство. И се прашував зошто татко ми немал единствен матичен број на Кипар и дали во меѓувреме го вовеле и таму, како во Југославија, и како воопшто постоиш ако немаш ЕМБГ? Па ЕМБГ го имаше насекаде, во училишните сведителства, во здравствената книшка, во мојата ученичка легитимација, во возачката на татко ми, секаде, секаде каде што требаше да се провери дали ти си ти и само ти. И си велев – на Кипар не ги проверувале дали се тие што се, затоа немале единствен матичен број. И не ми беше јасно што е подобро – да се има или да се нема ЕМБГ. Да ти веруваат без доказ или постојано да докажуваш дека си ти и само ти?

Јана Бауер

ЕЖОТ ДОБИВА НОВ ДОМ

Наредниот ден од север надојде бура, со намера да ги однесе од дрвјата и последните мокри лисја и да ги расфрла низ Страшната Шума. Грозовилата го чекаше снегот. Оној од претходниот ден не се задржа.
БУМ, ненадејно нешто прелета низ вратата. Беше ежот.
Со куфер!
„Мојот дом“ – почна. „Ох, подобро да не зборувам.“ Се струполи на креветот притаено гледајќи.
„Во мојот дом подот гние, покривот пропушта и од сите страни дува.“ Притоа претпазливо ја допре постелата на смрдулката.
„Колку е мека“ – воздивна. „А јас зимава најверојатно ќе замрзнам.“
„Ајде, бе, ежу“ – рече смрдулката, „не може да е до толку лошо.“
„Ама е!“ – ѝ се врекна ежот. „Дури и полошо.“
„Твоето семејство отсекогаш живеело во истото дувло.“
„И што ти кажува тоа?“ – се пожали ежот. „На пример, тоа дека е прашање на време кога ќе ми се урне врз глава.“
Смрдулката се проѕевна и си стави капа. „Добро, ајде да ти побараме нов дом.“
Ежот безволно стана и го стави куферот крај орманот на смрдулката. Грозовилата си го облече капутот.
Одеа ли, одеа. Грозовилата гледаше во небото да не види случајно некоја снегулка.
Конечно најдоа шуплина во стеблото на еден стар паднат даб.
„Чудесна е!“ – воскликна грозовилата.
„Прекрасна“ – се проѕевна смрдулката.
„Влажна е и мокра“ – се искриви ежот. „А ѕидовите се преполни со израстоци и не можам да ги облепам со тапети.“
„Со тапети?“ – пламна смрдулката.„Па тапети никогаш не си ни имал!“
„Аха“ – ежот навредено се намурти.„Што е доволно добра причина никогаш и да не ги имам, нели?
Што ќе ми се мене, на некојси еж, тапети, а? Кој сум јас да сакам барем малку да си го разубавам домот?“
И продолжија понатаму. Одеа ли, одеа. Бурата дуваше, студот гризеше.
Грозовилата здогледа празна шуплина во една бука.
Се изјази во неа.
„Преубаво е овде!“ – воскликна. „Топло е и ѕидовите се рамни. Ќе можеш да си залепиш тапети. Ежот воздивна. „А како да го однесам орманот од дедо ми до горе?
Да не очекуваш да го оставам онаму во онаа влага?“
„Со ортоми“ – предложи смрдулката – „ние ќе ти помогнеме.“
„Нема шанси“ – одмавна ежот. „Ортомата може да се скине и после – збогум, орману. Ама што дека, па не е на дедо ти.“
Повторно тргнаа. Одеа без престан.

Евалд Флисар

ЕЖОТ ДОБИВА НОВ ДОМ

На крајот од клисурата, старецот ми го покажа едниот од снежните мостови по кои е познат Кашмир. Секоја зима снегот ги покрива длабоките и речните корита и кога на врвот ќе замрзнеше, водата раскопуваше тунел на дното и низ него невидливо и нечујно се сливаше, а од едната до другата страна на врвот можеше да се движиш по снегот. Кон крајот на пролетта, кога снегот почнуваше да се топи, тунелот од водата стануваше сѐ поголем и снежниот мост, што се наведнуваше над него, стануваше потенок. Конечно, во него, се појавуваше пукнатина. Додека не станеше премногу широк, може да прескокнеш преку него, но кон крајот на јули тоа веќе беше опасно. На крајот од септември, пред почетокот на зимата, никој повеќе не се надеваше на скршените структури.

„Секој од нас си ја носи својата зима во себе“, изјави мојот придружник. „И својот снежен мост. И својата пукнатина.“

Ова беа изненадувачки зборови за стариот коњаник, кој се согласи да ме однесе до пештерата Амарнат за половина од вообичаената цена. Но, беше во право. Наеднаш патот ми се отвори во форма на симболичен скок преку пукнатината на снежниот мост и животот се отвори во духот на вечно продолжување од слични обиди, почнувајќи од едната до другата страна, паѓање во длабочините, повторно скокање, барање нови мостови, такви каде што јазот не е премногу широк во средината и би имал барем малку надеж дека нема да се урнам.

Отсекогаш сум чувствувал дека имам двојник, со кој сме биле многу блиски во годините на детството. Ништо не криевме еден од друг. А потоа наеднаш никна недовербата меѓу нас. Околината, во која учевме и растевме, застана на страната на моето интелектуално јас и инстинктивниот дел (отрлен на училиште, на факултет, во општествената реалност) се повлече од срам. Тој се насели во димензијата како битие, на која интелектуалното јас не сакаше да ја препознае рамноправноста, бидејќи беше „ненаучено“, иако беше потврдено со искуството во животот.

Додека со старецот се качувавме кон пештерата Амарнат, во мене се прикрадна чувството дека на другата страна од клисурата, на грбот на коњчето со грива што се искачуваше со мене кон врвот, се наоѓа мојот отфрлен двојник, без кој животот стана толку непрактичен и неподнослив. Но предолго го одложував тоа; мостовите што нас двајцата навистина брзо нѐ зближија, се распаѓаа. Сега меѓу нас имаше јаз што мојот несмасен, истражувачки интелект не можеше да го прескокне без катастрофалното спуштање во мракот и лудилото.